Zəngəzur dəhlizinə nəzarət üstündə Ermənistan-Rusiya mübahisəsi kəskinləşir...
Zəngəzur dəhlizinə nəzarətlə bağlı Ermənistan və Rusiya arasında gərginlik artmaqda davam edir. Məsələ burasındadır ki, İrəvan 2020-ci il 10 noyabr bəyanatının şərtlərini pozaraq dəhlizə özü nəzarət etmək istəyir.
Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan 2024-cü il büdcə layihəsinin müzakirəsi zamanı yenidən bu məsələyə toxunub. Qeyd edib ki, Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidmətinin tərkibində kommunikasiyaların təhlükəsizliyini təmin edəcək xüsusi dəstə yaradılacaq. Paşinyan xatırladıb ki, oktyabrın 28-də patrul xidməti Ermənistanın hər yerində işə başlayıb. Onun sözlərinə görə, patrul xidmətinin vəzifələrinə Ermənistan ərazisindən nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin və insanların təhlükəsiz hərəkəti daxildir. Qeyd edək ki, daha əvvəl Gürcüstanın paytaxtında keçirilən dördüncü Tiflia İpək Yolu Forumunda çıxışı zamanı da Paşiyan bu məsələyə toxunub. Paşinyan tədbirdə “Sülh Qovşağı” adını verdiyi layihəsini də açıqlayıb: “Bu layihənin əsas mənası avtomobil yollarının, dəmir yollarının, boru kəmərlərinin, kabel və kommunikasiya xətlərinin təmiri, tikintisi və istismara verilməsi yolu ilə Ermənistan, Türkiyə, Azərbaycan və İran arasında əlaqələrin inkişafıdır”. O bildirib ki, layihənin prinsipləri infrastrukturların keçdiyi ölkələrin suverenliyi və səlahiyyətləri altında fəaliyyət göstərməsi, hər bir ölkənin öz ərazisindəki dövlət qurumları vasitəsilə sərhəd, gömrük nəzarəti və o cümlədən ərazisindən keçən nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin insanların təhlükəsizliyini təmin etməsidir. Ermənistanın bütün ölkələrin qarşılıqlı və bərabərlik əsasında bütün infrastrukturlardan istifadə edəcəyini deyən Paşinyan yaxın vaxtlarda Ermənistanın hüquq-mühafizə sistemində Ermənistan ərazisindən keçən beynəlxalq kommunikasiyaların, o cümlədən yüklərin, nəqliyyat vasitələrinin və onlardan istifadə edən insanların təhlükəsizliyini təmin etmək funksiyasına malik olan xüsusi bölmə yaradılacağını qeyd edib. Bu isə Rusiyanın maraqları ilə birbaşa ziddiyyət təşkil edir. Məsələ ilə bağlı erməni ekspert Dyunik Ağacanyan qeyd edir: “Ermənistan rəhbərliyi Zəngəzur dəhlizinin açılmasına maraq göstərir, amma bunun Rusiyanın nəzarətində olmasını istəmir. 10 noyabr bəyanatına görə, yolların təhlükəsizliyinə nəzarəti Rusiya Federal Sərhəd Xidməti həyata keçirməlidir. İstisna edilən məsələlərdən biri də sənədin olmaması ilə bağlıdır. Bəli, dəhlizlə bağlı sənəd yoxdur, amma açıq-aydın vədlər var ki, Azərbaycan və Türkiyə də bunu tez-tez xatırladır. Biz çox epizodlar görmüşük ki, heç bir sənəd yoxdur, amma şifahi razılaşmalar var. Zaman-zaman həmin şifahi razılaşmalardan bəzilərinin həyata keçirildiyini görmüşük. Dəhlizi də eyni məntiqlə nəzərdən keçirmək olar, bu o deməkdir ki, müəyyən öhdəliklər var, amma İrəvanda bunu Rusiyanın iştirakı ilə həyata keçirmək istəyi yoxdur”. Ağacanyanın fikrincə, atılan addımlar Rusiya və İranın maraqlarına ziddir, buna görə Ermənistana ağır zərbələr dəyəcək. Rusiyanın “Kommersant” isə yazır ki, indi İrəvan və Kreml ikitərəfli münasibətlərin uzaqdan aydınlaşdırılması formatında ilişib qalıblar. Qeyd olunur ki, dövlət başçıları təmasda deyillər, lakin iki ölkənin nümayəndələri mütəmadi olaraq ittihamlar mübadiləsi aparırlar:
“Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan media vasitəsilə siqnallar verir ki, İrəvan təhlükəsizlik sektorunda Rusiyanı əvəz edəcək ölkə axtarır. Bura dəhlizə və komunikasiyalara nəzarət də daxildir. Moskva Ermənistan hakimiyyəti ilə dialoq yolu ilə deyil, müxtəlif yollarla izah etməyə çalışır ki, bunun alternativi yoxdur. Təbii ki, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Roma Statutunun Ermənistan parlamenti tərəfindən ratifikasiyası və daha sonra prezident Vahaqn Xaçatryan tərəfindən imzalanması Rusiya-Ermənistan münasibətlərində ən böyük qıcıqlandırıcı faktor kimi qiymətləndirilməlidir. Nəşrimizin Rusiya dövlət qurumlarındakı mənbəsi İrəvanın “təmaslara fasilə verdiyini” bildirib”.
Ermənistanın “Qraparak” nəşri yazır ki, baş verənlər dərinləşən ziddiyyətlərdən xəbər verir və Rusiya həlledici zərbə anını gözləyir: “Oktyabrın sonunda Brüsseldə Avropa İttifaqının təşəbbüsü ilə Azərbaycan və Ermənistan liderləri arasında görüş ləğv edilib, təxirə salınma ilə bağlı söhbət yersizdir, çünki onun ümumiyyətlə baş tutub-tutmayacağı bəlli deyil. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Brüsselə getməkdən imtina edib, çünki Aİ və onun vasitəçiliyindən lazım olanı alıb. İndi İlham Əliyevə Ermənistan ərazisindən dəhliz açmaq lazımdır, görünür, Avropa İttifaqı bu məsələdə Azərbaycana dəstək vermək fikrində deyil, əksinə, belə bir dəhlizin olmasına qarşıdır. Əvəzində Rusiya dəhliz ideyasının tərəfdarıdır və buna görə də İlham Əliyev istəyir ki, Rusiya Ermənistanla Azərbaycan arasında münasibətlərdə vasitəçiliyi öz üzərinə götürsün, onun dəstəyi ilə Ermənistandan dəhliz alsın. Bu halda Ermənistan KTMT-dən çıxmaq qərarına gəlsə, Zəngəzuru da itirəcək. Ermənistan KTMT-dən çıxanda, Azərbaycan da Ermənistana qarşı hərbi əməliyyata başlayanda, qoy Emmanuel Makron və Şarl Mişel pulemyotları götürüb Zəngəzuru müdafiə etsinlər. Fransa prezidenti Ermənistana silah satdıqlarını deyə bilsə də, qoy özlərini müdafiə etsinlər, bacarmırlarsa, heç bir şəkildə kömək edə bilməzlər. Şarl Mişel də Azərbaycanın hərbi əməliyyatını pislədiklərini açıqlayacaq, lakin hələlik sanksiyalar məsələsini müzakirə etməyəcəklər, çünki Azərbaycan qazı onlar üçün Zəngəzur bölgəsindən daha vacibdir. Bu halda ABŞ-ın “Wall Street Journal” nəşrinə verdiyi müsahibədə Nikol Rusiyanın Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyini təmin edə bilməməsi və ya istəməməsi bəyanatını təkrarlayaraq, Ermənistanda Rusiya hərbi bazalarının olması məsələsinə keçib. Paşinyan bunu birbaşa bəyan etməyə cəsarət etməyib və deyib ki, Rusiya hərbi bazalarının Ermənistanda davam etməsində heç bir üstünlük görmür. Baxmayaraq ki, cəmi bir neçə həftə əvvəl onun özü Ermənistan hökumətinin KTMT-dən çıxmaqla bağlı probleminin olmadığını açıqlamışdı. Amma o, Rusiya hərbi bazalarını çıxarmaq istəyirsə, ilk növbədə Rusiyanın təhlükəsizlik “çətirini” necə əvəz edəcəyini hesablamalıdır. İkincisi, hərbi bazaların çıxarılması halında növbəti məntiqi addım odur ki, ölkəmiz KTMT-dən də çıxmalıdır. Bu mənada, Nikolun sözlərində və hərəkətlərində məntiq axtarmaq nankor bir işdir. O, əvvəllər dediklərini xatırlamadığını bəhanə edərək, bir dəfə bir şey söyləyən, sonra da əksinə başqa bir şey deyən adamdır. Bunu uydurmuruq, onun mətbuat konfranslarına baxın”.
Samirə SƏFƏROVA
